کارورزی مددکاری جامعه ای – شقایق توان پور

شکل گیری مددکاری اجتماعی ریشه در تلاش های داوطلبانه در اواخر قرن نوزدهم در اروپا و آمریکای شمالی دارد که موضوع فقر و سایر مسائل اجتماعی در جامعه ای که اقتصاد در حال شکوفایی بود به عنوان یک پارادوکس اصلی خطاب قرار داده شد و به مرور این تلاش های داوطلبانه شکل علمی و حرفه ای پیدا کرد تا جایی که در دهه ۱۹۳۰ مددکاری اجتماعی توانست جایگاه حرفه ای خود را پیدا کند.

مددکاری اجتماعی یک حرفه مبتنی بر عمل و یک رشته دانشگاهی است که بر اساس نظریه های مددکاری اجتماعی، علوم اجتماعی و سایر علوم انسانی است. مرزهای دانش مددکاری اجتماعی بر اساس اقدامات پژوهش محور Practice-informed Research و پژوهش های اقدام محور Research-informed Practice قابل توسعه است، از همین رو شورای آموزشی مددکاری اجتماعی CSWE یکی از صلاحیت های حرفه ای مددکاران اجتماعی را مهارت در انجام پژوهش معرفی کرده است، بدین معنی که نه تنها مددکاران اجتماعی لازم است در هر حوزه ای که فعالیت می کنند از آخرین پژوهش های انجام شده در آن حوزه مطلع شوند، بلکه شایسته است که اقدامات پژوهشی نیز در حیطه فعالیت خود انجام دهند.

مهم ترین وجه تمایز مددکاری اجتماعی از سایر حرفه های یاورانه، مفهوم “فرد در محیط” است، بدین معنی که مددکار اجتماعی توامان به مولفه های فردی، اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی اهمیت داده و تغییر در فرد و محیط را برای رسیدن به یک تعادل رضایت بخش و یک تغییر اثر بخش جستجو می کند، لذا دامنه فعالیت های آن تنها محدود به فرد نبوده، خانواده، سایر گروه های اجتماعی و جامعه را نیز شامل می شود.

از سویی مددکاران اجتماعی زمانی می توانند عملکرد خود را حرفه ای و خوب (Good Practice) ارزیابی کنند که این عملکرد بر اساس دانش(knowledge) ، مهارت ها، مجموعه ارزش ها و استاندارهای اخلاقی و فرایندهای عاطفی و شناختی باشد، در این صورت است که اساساً فعالیت های آن ها اعتبار حرفه ای می یابد، به عنوان نمونه از پایه های مهم مددکاری اجتماعی حقوق بشر است، از همین رو “رویکرد نقاط قوت” جایگاه شایسته ای در این حرفه دارد و بر اساس این حرفه مددکاران اجتماعی مراجعین را افرادی مدبر، انعطاف پذیر و دارای ظرفیت می بینند، همچنین اصول احترام به ارزش ذاتی انسان ها، عدالت اجتماعی و فردی سازی برای مددکاران اجتماعی از اهمیت خاصی برخوردار است.

هدف اصلی مددکاری اجتماعی بهبود سلامت و رفاه اجتماعی، کاهش فقر و محرومیت اجتماعی، تلاش در جهت از بین رفتن ستم در جمعیت در معرض خطر با استفاده از تعیین کننده های اجتماعی است، بنابراین این حرفه مسائل اجتماعی، حل تعارض های بین فردی، نیازهای انسانی و سایر موضوع های اجتماعی را مخاطب قرار می دهد. مددکاران اجتماعی افراد و جوامع را درگیر می کنند تا به چالش های زندگی و وقایع تروماتیک پاسخ داده تا بتوانند تغییر و تاب آوری را ایجاد کنند. همچنین مددکاران اجتماعی با سایر نهادها همکاری می کنند تا زمینه را برای بهبود شرایط، و فرصت هایی برای رشد، بهبود و توسعه فردی فراهم کنند.

مددکاران اجتماعی در حوزه های مختلف مانند سازمان های رفاه کودک و خانواده، مدارس، بیمارستان های عمومی و روانپزشکی، سیستم قضایی (زندان، دادگاه، کانون اصلاح و تربیت و…)، بخش خصوصی، بخش رفاه سازمان ها(بانک، شرکت نفت و..) فعالیت می کنند.

در حال حاضر مددکاری اجتماعی در ایران در سه مقطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری آموزش داده می شود و یکی از دوران گذار مهم خود را طی می کند، به گونه ای که هویت حرفه ای و علمی آن شکل و قوام عمیق تری را پیدا می کند از همین رو شایسته است که مددکاران اجتماعی با درایت و سنجیدگی بر روندهای تاثیر گذار بر رشد حرفه ای در ایران که تعمق و عمل کنند.

نویسنده: فاطمه جعفری، دکتری تخصصی مددکاری اجتماعی